Urartu’nun krali yerleşmeleri arasında yer alan Ayanis, Çavuştepe, Anzaf, Altıntepe, Toprakkale, Tuşpa (Van Kalesi), Adilcevaz/Kef Kalesi, Kayalıdere, Bastam, Arinberd (Erebuni) ve Karmir-Blur gibi merkezlerde yapılmış arkeolojik kazılarda in-situ durumda bulunan çanak çömlekler Urartu çanak çömleğinin tanımlanmasında en önemli referans noktalarımızdandır. Yine kimi zaman bu döneme ait yerleşme alanları ile ilişkili mezarlarda önemli bilgi kaynağımızdır.

Kırmızı astarlı iyi perdahlanmış kaplar Urartuların en karakteristik, tanımlanabilir çanak çömlek grubunu oluşturur. Literatürde, “Saray Malı”, “Toprakkale Ware” veya “Biainili Keramiği” olarak da isimlendirilen bu türden pişmiş toprak kapların krallık tarafından yönetilen yeni bir üretim teknolojisinin ürünü olarak ortaya çıktığı ve daha çok yönetici sınıfı içine alan elit kesime hitap ettiği kabul edilmektedir. Ancak aynı türden malzeme grubunun nadirde olsa kırsal yerleşmelerde ve nekropollerinde de bulunabildiğini belirtmek gerek. Daha önceki dönemlerden farklı olarak kalın bir astarlama ve oldukça kaliteli bir perdahlama yöntemi kullanılmıştır. Kap üzerinde adeta cilalanmış izlenimi yaratan bu perdah uygulaması kabın işlevine veya boyutuna göre değişen kalitelerde karşımıza çıkabilmektedir. Kırmızı, perdahlı malların özellikle yonca ağızlı testiler ve kadehler ile çanak/kâse veya tabak gibi açık ağızlı kaplarda yaygın olarak kullanıldığı anlaşılmaktadır.

Yüzey işlemleri, formları ve standart boyutları çanak çömleklerin merkezi ve büyük atölyelerde önceden belirlenmiş kurallara bağlı olarak üretildikleri anlaşılır. Bu malzeme grubunun özellikle Urartu Krallığı’nın etkili bir güç olarak tarih sahnesine çıktığı MÖ 8. yüzyıldan itibaren yaygın olarak kullanıldığı ve geliştiği kabul edilir. Biainili Keramiği dışında Urartu merkezlerinde yaygın olarak bulunan kaplar daha çok yüzey rengi hamurunun renginde, devetüyü, kiremit ve kahverengi olarak çeşitlenirler.

Yüzey işlemlerindeki sadelik form yelpazesinde de görülür. Urartu kaplarının form çeşitliliğinin çok olduğu söylenemez. Basit yarım daire formunda çanak ve kaseler, omurgalı çanak ve kaseler, yine aynı formdaki tabaklar yaygın açık ağızlı gündelik kullanım kaplarıdır. Küresel gövdeli kısa boyunlu çömlekler ile şişkin karınlı ince boyunlu yonca ağızlı testiler ve üzeri bazen kazıma veya kabartma bezemelerle süslü, iri depo kapları/pitoslar en çok rastlanan diğer kap tiplerini oluşturur. Daha az rastlanan diğer formları ise kulplu veya kulpsuz kadeh ve bardaklar, mataralar, lengerler, birleşik kaplar, kandiller oluşturur. Riton olarak tanımladığımız özel sunu kapları ise hayvan ve çizme biçiminde yapılmıştır.

SÜRAHİ

TESTİ