Hasanlu Urmiye Gölü’nün henen güney batısında,  Ushnu-Solduz Vadisi’nde yer alır. Zağros’lar üzerinden Kelişin geçidi ile  Kuzeybatı İran’a açılan vadinin kuzeybatı kısmındaki doğal bir tepe üzerine kurulmuştur. Yerleşmede 1957-1977 yılları arasında Pennsylvania Üniversitesi adına Robert H. Dyson başkanlığında arkeolojik çalışmalar yürütülmüştür.

Hasanlu’da Demir I dönemini yansıtan V ile  Demir II’yi yansıtan IV arasında  stratigrafik ve kronolojik ayrım yapmak zordur. Her iki tabakanın keramik grupları arasında açık bir benzerlik vardır. IV. tabakasından alınan C14 örnekleri IV. Yapı katı,  yapılarının başlangıç tarihlerini  MÖ 1001 +-20, 993  ve MÖ 1009’u gösterir.

Bu dönemde Hasanlu başta olmak üzere insanların savunma sistemine sahip yerleşme alanlarını tercih ettikleri anlaşılmaktadır. Artık Kuzeybatı İran’da eski yerleşme düzenini yansıtan küçük ölçekli köy tipindeki yerleşme alanlarının yerini kale tipi, savunma ihtiyacının ağır bastığı yerleşme alanları almıştır. Hasanlu’da bu dönemde yerleşme alanının etrafını 11 kuleye sahip bir sur çevrelemektedir.  Kuleler arasında 35 m vardır ve her biri yaklaşık 10 metre karedir. Tek girişin batıdaki yamaçta olduğu ve iki tane korunaklı yolun Dış Kentten geldiği tespit edilmiştir. Sur içindeki yapılar iki katlıdır, her iki ucunda küçük bir oda bulunan bir giriş mekânı ile depo odaları ile çevrili sütunlu kabul salonları mevcuttur.

Yapı içinden gelen buluntular son kullanım dönemini yansıtırlar. Asur kopyaları ve ithal mallar yanında yerel geleneği yansıtan buluntularda saptanmıştır. Hasanlu IV’de Asur malzemesi içinde tipik MÖ 9. yy silindir mühürleri vardır. Ayrıca tunçtan hayvan biçimli mobilya ayakları ve Gordion’da görülen bir tipte kazan tutamakları bulunmuştur. Buluntular, bu dönemde bölgede güçlü bir Assur etkisinin bulunduğunu göstermektedir.

Hasanlu’da V. yapı katının aksine IV tabakada, yani Demir II döneminde bol miktarda demirden yapılmış eşya bulunmuştur. Bronz hançer ve bıçaklar, bronz iğneler,  balta başları, metal kaplar ve keramikler Assur etkisi dışında bölgenin yerel geleneğinin ürünleri oldukları anlaşılmaktadır.

İran Demir II döneminin sonunun belirleyen Hasanlu IV’ün sona erişi kronolojik açıdan büyük ölçüde çözümlenmiştir. Yapılar içinde yıkım öncesi kullanıldıkları anlaşılan Küçük buluntuların çoğu MÖ 9. yy Assur  örnekleri ile benzerlik taşırlar.  Yine ithal edilmiş oldukları anlaşılan fildişi eserler M.Ö. 8 yüzyılın başına tarihlendirilen gruptandırlar. Tipolojik kanıtlar yanında yerleşme tabanından alınan C14 örnekleri de kabaca M.Ö. 8 yüzyılı göstermektedir. Bu tabakanın yıkılışı ise Urartu kralları İspuini ve Menua’nın hükümdarlık dönemi ile ilişkilendirilmiştir.

HASANLU

HASANLU